เกร็ดความรู้

ภาพประกอบ ความสัมพันธ์ระหว่างตัวละคร
By.Ppaohgr Muttawun

ข้อคิดและการนำไปใช้
    1. การเอาแต่ใจตนเอง จากเรื่องอิเหนานั้น เราได้ข้อคิดเกี่ยวกับการเอาแต่ใจตนเอง อยากได้อะไรเป็นต้องได้ ไม่รู้จักระงับความอยากของตน หรือพอใจในสิ่งที่ตนมีแล้ว ซึ่งการกระทำเช่นนี้ทำให้เกิดปัญหามากมายตามมา และคนอื่นๆ ก็พลอยเดือดร้อนไปด้วย ดังเช่นในตอนที่อิเหนาได้เห็นนางบุษบาแล้วเกิดหลงรัก อยากได้มาเป็นมเหสีของตน กระนั้นแล้ว อิเหนาจึงหาอุบายแย่งชิงนางบุษบา แม้ว่านางจะถูกยกให้จรกาแล้วก็ตาม โดยที่อิเหนาได้ปลอมเป็นจรกาไปลักพาตัวบุษบา ซึ่งการกระทำของอิเหนานั้นเป็นการกระทำที่ไม่ถูกต้อง ทำให้ผู้คนเดือดร้อนไปทั่ว 



    2. การใช้อารมณ์ เมื่อประสบพบกับเรื่องที่ทำให้เราโมโห หรือทำให้อารมณ์ไม่ดี เราต้องรู้จักควบคุมตนเอง เพราะเมื่อเวลาเราโมโห เราจะขาดสติยั้งคิด เราอาจทำอะไรตามใจตัวเองซึ่งอาจผิดพลาด และพลอยทำให้เกิดปัญหาตามมาอีก ฉะนั้นเราจึงต้องรู้จักควบคุมอารมณ์ตนเอง และเมื่อเรามีสติแล้วจึงจะมาคิดหาวิธีแก้ปัญหา เห็นได้จากการที่ท้าวดาหาได้ประกาศยกบุษบาให้ใครก็ตามที่มาสู่ขอทันที เพราะว่าทรงกริ้วอิเหนาที่ไม่ยอมกลับมาแต่งงานกลับบุษบาตามที่ได้หมั้นหมายกันไว้ การกระทำของท้าวดาหานี้ได้ก่อให้เกิดปัญหาและความวุ่นวายหลายอย่างตามมา และท้าวดาหานั้นยังกระทำเช่นนี้โดยมิได้สนใจว่าบุตรสาวของตนจะรู้สึกเช่นไร หรือจะได้รับความสุขหรือความทุกข์หรือไม่



    3. การใช้กำลังในการแก้ปัญหา เวลาที่เรามีปัญหาเราควรจะใช้เหตุผลในการแก้การปัญหานั้น ไม่ใช้กำลัง ตัวอย่างเช่น ท้าวกะหมังกุหนิงยกทัพจะมาตีเมืองดาหาเพื่อแย่งชิงบุษบา ซึ่งการกระทำที่ใช้กำลังเข้าแก้ปัญหานี้ก็ให้เกิดผลเสียหลายประการ ทั้งทหารที่ต้องมาต่อสู้แล้วพากันล้มตายเป็นจำนวนมาก สูญเสียบุตรชาย และในท้ายที่สุดตนก็มาเสียชีวิต เพียงเพราะต้องการบุษบามาให้บุตรของตน



    4. การไม่รู้จักประมาณตนเอง ควรรู้จักประมาณตนเอง ใช้ชีวิตไปกับสิ่งที่คู่ควรกับตนเอง พอใจในสิ่งที่ตนมี ซึ่งถ้าเราไม่รู้จักประมาณตนเอง ก็อาจทำให้เราไม่มีความสุข เพราะไม่เคยสมหวังในชีวิต เช่นกับ จรกาที่เกิดมารูปชั่ว ตัวดำ อัปลักษณ์ จรกานั้นไม่รู้จักประมาณตนเอง ใฝ่สูง อยากได้คู่ครองที่สวยโสภา ซึ่งก็คือบุษบา เมื่อจรกามาขอบุษบา ก็ไม่ได้มีใครที่เห็นดีด้วยเลย ในท้ายที่สุด จรกาก็ต้องผิดหวัง เพราะอิเหนาเป็นบุคคลที่เหมาะสมกับบุษบาไม่ใช่จรกา




    5. การทำอะไรโดยไม่ยั้งคิด หรือคำนึงถึงผลที่จะตามมา การจะทำอะไรลงไป เราควรจะคิดทบทวนหรือ ชั่งใจเสียก่อนว่าเป็นการกระทำที่ถูกต้องหรือไม่ ทำแล้วเกิดผลอะไรบ้าง แล้วผลที่เกิดขึ้นนั้นก่อความเดือดร้อนให้ผู้อื่นหรือไม่ ตัวอย่างเช่น  อิเหนาได้พบกับจินตะหราวาตี ก็หลงรักมากจนเป็นทุกข์   ไม่ยอมกลับบ้านเมืองของตน ไม่สนใจพระบิดาและพระมารดา ไม่สนใจว่าตนนั้นมีคู่หมั้นอยู่แล้ว ซึ่งมิได้คำนึงถึงผลที่จะตามมาจากปัญหาที่ตนได้ก่อขึ้น จากการกระทำของอิเหนาในครั้งนี้ก็ได้ทำให้เกิดปัญหาหลายอย่างตามมา



เกร็ดความรู้เรื่องบุษบาเสี่ยงเทียน

           เพลงบุษบาเสี่ยงเทียนเป็นเพลงที่มีเนื้อหาเกี่ยวข้องกันวรรณคดีเรื่องอิเหนา  เพราะว่าเนื้อเพลงบรรยายถึงความปราถนาของตัวละคร คือ บุษบา  ซึ่งในเนื้อเพลงพรรณาว่า  นางบุษบาปรารถนาอยากได้อิเหนามาเป็นคู่ครองจึงทำพิธีเสี่ยงทายโดยอาศัยเทียนเป็นตัวเสี่ยงทาย

เนื้อเพลง

เพลงบุษบาเสี่ยงเทียน

” เทียนจุดเวียนพระพุทธา ตัวข้า บุษบาขออธิษฐาน

…เทียนที่เวียนนมัสการ บันดาลให้ หทัยสมปรารถนา

ดลจิตอิเหนา ให้เขามารักข้า ขอองค์พระปฏิมา เมตตาช่วยคิดอุ้มชู

ขอเทียนที่เวียนวน ดลฤทัยสิงสู่ ให้องค์ระเด่นเอ็นดู อย่าได้รู้คลายคลอน

…อ้า องค์พระพุท-ธา ตัวข้า บุษบาขอกราบวิงวอน

…ข้าสวดมนต์ขอพระพรวิงวอนให้ หทัยระเด่นปรานี

รักอย่าเคลือบแฝง ดังแสงเทียนริบหรี่ ขอองค์ระเด่นมนตรี โปรดมีจิตนึกเมตตา

ขอเทียนที่เสี่ยงทาย ดลให้คนรักข้ารักเพียงแต่บุษบา ดั่งข้านี้ ตั้งใจ

อ้า องค์พระพุทธา ตัวข้า บุษบาขอกราบวิงวอน

ข้าสวดมนต์ ขอพระพร วิงวอนให้ หทัยระเด่นปรานี

รัก อย่าเคลือบแฝง ดังแสงเทียนริบหรี่ ขอองค์ระเด่นมนตรี โปรดมีจิตนึกเมตตา

ขอเทียนที่เสี่ยงทาย ดลให้คนรักข้า รักเพียงแต่บุษบา ดั่งข้านี้ตั้งใจ..”

คำศัพท์ที่น่าสนใจ

กระยาหงัน		วิมาน  สวรรค์ชั้นฟ้า
กะระตะ		เร่งม้า
กั้นหยั่น		อาวุธสำหรับเหน็บติดตัว
กิดาหยัน		ผู้มีหน้าที่รับใช้ใกล้ชิดพระมหากษัตริย์
กิริณี		ช้าง
แก้วพุกาม		แก้วอันมีค่าจากเมืองพุกามในพม่า
เขนง		เขาสัตว์สำหรับใส่ดินปืน
คับแคบ		ชื่อนกชนิดหนึ่งเป็นนกเป็ดน้ำที่มีขนาดเล็กที่สุด
เค้าโมง		ชื่อนกมีหลายชนิดหากินเวลากลางคืน เค้า หรือ ฮูก ก็เรียก
แค		ชื่อต้นไม้ดอกมีสีขาวและแดง ยอดอ่อนและฝักกินได้
งาแซง		ไม่เสี้ยมปลายแหลม วางเอนเรียงเป็นลำดับสำหรับป้องกัน
จากพราก		ชื่อนกในวงศ์นกเป็ดน้ำ ในวรรณคดีนิยมว่าคู่ของนกชนิดนี้ว่าต้องพรากและครวญถึงกันในเวลากลางคืน
เจียระบาด		ผ้าคาดเอวชนิดหนึ่ง มีชายห้อยที่หน้าขา
ชนัก		เครื่องผูกคอช้าง ทำด้วยเชือกมีปมหรือห่วงห้อยพาดลงมาเพื่อให้คนที่ขี่ใช้หัวแม่เท้าคีบกันตก
ชมพูนุช
ชักปีกกา		รูปกองทัพที่ตั้ง มีกองขวา กองซ้ายคล้ายปีก
ชาลี		ตาข่าย
ชังคลอง		แย่งทางที่ตนจะได้เปรียบ
เช็ดหน้า		ผ้าเช็ดหน้า
ดะหมัง		เสนาผู้ใหญ่
ตระเวนไพร		ชื่อของนกชนิดหนึ่ง ชอบหากินเป็นฝูง
ตรัสเตร็จ		สว่างแจ้ง สวยงาม
ตาด		ผ้าทอด้วยไหมควบเส้นเงินหรือเส้นทอง
ตำมะหงง		เสนาผู้ใหญ่
ตุนาหงัน		หมั้น
เต่าร้าง		ชื่อต้นไม้ชนิดหนึ่ง ต้นคล้ายต้นหมาก ผลทะลายเป็นพวง
ไถ้		ถุงสำหรับคาดเอวนำติดตัวไปที่ต่างๆ
ธงฉาน		ธงนำกระบวนการ มีลักษณะเป็นรูปสามเหลี่ยม
ธงชาย		ธงมีชายเป็นรูปสามเหลี่ยม
นามครุฑา		ชื่อการตั้งค่ายกองทัพตามตำราพิชัยสงคราม
แน่นนันต์		มากมาย
บุหรง		นกยูง
เบญจวรรณ		นกแก้ว ขนาดใหญ่มีหลายสี
ประเสบัน		ที่พักเจ้านาย
ปาเตะ		ชื่อตำแหน่งขุนนาง
ปืนตับ		ปืนหลายกระบอกเรียงกันเป็นตับ
พลขันธ์		กองกำลังทหาร
พันตู		ต่อสู้ติดพัน
โพยมบน		ท้องฟ้าเบื้องบน
ไพชยนต์		ชื่อรถหรือวิมานของพระอินทร์ ใช้เรียกที่ประทับของพระเจ้าแผ่นดิน
เฟื่อง		เครื่องห้อยโยงตามช่องหน้าต่างเพื่อประดับให้งาม
ภัสม์ธุลี		ผง ฝุ่น ละออง
มณฑก		เรียกปืนเล็กยาวชนิดหนึ่งว่า ปืนมณฑก